2 กันยายน 2565
ผิวหน้ามัน ปัญหาผิวหนังที่พบได้ทั่วไป พร้อมวิธีการดูแลผิวหน้า
หน้ามัน เป็นปัญหา ผิวหน้า ที่บนผิวจะมีน้ำมันเคลือบอยู่มากกว่าปกติ หน้ามันมาก หรือผิวในส่วนอื่นมันมากกว่าปกติเป็นต้นเหตุของโรคผิวหนังหลายอย่างโดยเฉพาะอย่างยิ่ง โรคสิว (Acne Vulgaris) ทั้งสิวอักเสบ และสิวอุดตัน แต่ปัญหาหน้ามันเกิดจากอะไร แล้วถ้าหน้ามันทำไงดี?
หน้ามัน คืออะไร
หน้ามัน (Oily face หรือ Oily skin) คือปัญหาผิวหนังอย่างหนึ่งที่บนใบหน้ามีน้ำมัน (Sebum) เคลือบอยู่มากเกินความจำเป็น อาจเกิดจากต่อมไขมัน (Sebaceous Glands) ถูกกระตุ้นให้ทำงานมากกว่าปกติ จนสร้างน้ำมันขึ้นมาเคลือบผิวมากเกินไป หรืออาจเกิดจากการใช้ผลิตภัณฑ์สำหรับผิวที่ทำจากน้ำมันเป็นหลัก (Oil base)
ปกติแล้วใบหน้าของคนเราสร้างน้ำมันออกมาเคลือบผิวตามปกติ เพื่อกักเก็บความชุ่มชื้นให้คงอยู่บนผิวหน้าได้นานขึ้น ผิวหน้าที่สุขภาพดีควรจะมีน้ำมันบนใบหน้าในปริมาณที่พอดี มีน้อยเกินไปก็จะผิวแห้งได้ง่าย มีมากเกินไปก็มีผลเสียหลายอย่าง
น้ำมันบนใบหน้าที่มีอยู่มากเกินไปนั้นมีข้อเสียอยู่มาก อย่างแรกคือทำให้เชื้อแบคทีเรียบใบหน้าเสียสมดุล แบคทีเรียบางอย่าง เช่นแบคทีเรีย C.acne ที่เป็นสาเหตุหนึ่งของการเกิดสิว มีน้ำมันที่ผลิตจากต่อมไขมันของคนเราเป็นปัจจัยหนึ่งที่ส่งเสริมการขยายตัวของกลุ่มแบคทีเรีย
“C.acnes (Cutibacterium acnes) หรือชื่อเก่าเรียกว่า P.acnes (Propionibacterium acnes) เป็นแบคทีเรียประจำถิ่นที่อาศัยอยู่บนผิวหนังของคนเราตั้งแต่ต้น หากมีจำนวนไม่มากก็ไม่ได้ส่งผลเสียอะไร แต่หากมีจำนวนมากเกินไปจะเป็นปัจจัยหนึ่งที่อาจทำให้เกิดสิวได้”
ทำให้เมื่อน้ำมันบนใบหน้ามาก C.acnes จะเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็วจนจุลินทรีย์ที่อาศัยอยู่บนผิวหนังเสียสมดุล (Microbial dysbiosis) การเพิ่มจำนวนของ C.acnes ส่งเสริมให้เกิดการอักเสบบนผิวหนังได้ ทำให้ผิวหนังชั้นนอกเพิ่มจำนวนและผลัดออกมากกว่าปกติ จนเกิดการอุดตันรูขุมขน ส่งผลให้เกิดสิวตามมา เป็นเหตุผลว่าทำไมหน้ามันสิวขึ้นง่ายนั่นเอง
นอกจากนี้ หากแบคทีเรียตัวนี้เข้าสู่ชั้นผิวหนังจะกระตุ้นให้เกิดการอักเสบ เกิดเป็นสิวอักเสบทั้งสิวตุ่มแดง สิวหัวหนอง สิวไต และสิวหัวช้าง ในกรณีที่เกิดการอักเสบในผิวหนังชั้นที่ลึกลงไป
ข้อเสียอีกอย่างหนึ่งคือ ความมันบนหน้าทำให้สิ่งสกปรกเกาะตัวรวมกันและอุดตันรูขุมขนได้ง่าย สามารถเกิดเป็นสิวหรือโรคผิวหนังอื่นตามมาได้อีกด้วย
หน้ามันไม่ได้เกิดขึ้นกับทุกคน ด้วยปัจจัยหลายอย่างทำให้แต่ละคนมีสภาพผิวไม่เหมือนกัน บางคนไม่ค่อยหน้ามัน บางคนหน้ามันง่าย หรือบางคนอาจมีผิวผสม สำหรับผู้ที่มีผิวผสม ส่วนของใบหน้าที่หน้ามันง่ายจะเรียกว่า “T-zone”
T-zone เป็นศัพท์ง่ายๆ ที่ใช้เรียกบริเวณกึ่งกลางใบหน้า ที่มักจะมีต่อมไขมันมากกว่าใบหน้าในส่วนอื่นๆ เมื่อต่อมไขมันถูกกระตุ้นให้ทำงานมากกว่าปกติ บริเวณดังกล่าวจะมันก่อนส่วนอื่นๆ โดยส่วนที่เป็น T-zone ดังกล่าวได้แก่ หน้าผาก จมูก และคาง เมื่อเรียงกันจะเป็นรูปตัว T เป็นที่มาของชื่อ T-zone นั่นเอง
รู้หรือไม่ผิวหน้าคนเรามีอยู่ประมาณ 5 ประเภท อ่านต่อได้ที: ทำความรู้จักกับผิวหน้า 5 ประเภท ตัวคุณเองมีผิวหน้าแบบไหนกันแน่
สาเหตุหน้ามัน เกิดจากอะไร
หน้ามันเกิดจากอะไร สาเหตุหน้ามันมีหลายอย่าง การมีผิวหน้ามันอาจเกิดจากสาเหตุใดสาเหตุหนึ่งหรือเกิดจากหลายสาเหตุประกอบกันก็ได้ โดยต้นเหตุของอาการหน้ามันเป็นสิว มีดังนี้
1.ฮอร์โมน – ฮอร์โมนในกลุ่มแอนโดรเจน (Androgen) เป็นฮอร์โมนกลุ่มหลักที่มีผลกระตุ้นการทำงานของต่อมไขมัน โดยเฉพาะฮอร์โมน Dihydrotestosterone หรือเรียกย่อๆ ว่า DHT
2.พันธุกรรม – พันธุกรรมเป็นตัวกำหนดสภาพผิวโดยรวมและการทำงานของต่อมไขมัน ทั้งหน้ามัน หน้าไม่มัน ผิวผสม ปริมาณน้ำมันที่ผลิตออกมา กระทั่งการตอบสนองของต่อมไขมันต่อการกระตุ้นของฮอร์โมนและสิ่งเร้าอื่นๆด้วย
3.การใช้ผลิตภัณฑ์ที่ใช้ทาบนผิว – ทั้งเครื่องสำอาง โลชั่น ครีม เจล หรือเซรั่มต่างๆ โดยเฉพาะผลิตภัณฑ์ที่เป็น Oil base ที่จะทำให้หน้ามันมากกว่าปกติ
4.ความชุ่มชื้นของผิวหนัง – ยิ่งผิวหน้าแห้ง ร่างกายยิ่งตอบสนองโดยการสร้างน้ำมันขึ้นมาเพื่อป้องกันการสูญเสียน้ำบนผิวเพิ่มขึ้น
5.พฤติกรรมการดูแลผิวหน้า – การล้างหน้าหรือสครับผิว มากเกินความจำเป็น จะทำให้ผิวแห้งจนร่างกายสร้างน้ำมันขึ้นมาป้องกันการสูญเสียน้ำเพิ่ม
6.สภาพอากาศ – หากอากาศร้อน หรืออากาศแห้งมาก จะทำให้ผิวหนังสูญเสียความชุ่มชื้น กระตุ้นให้ต่อมไขมันสร้างน้ำมันออกมามากกว่าปกติจนทำให้หน้ามัน
“ผิวหน้าแห้ง สามารถเกิดขึ้นพร้อมกับหน้ามันได้ เนื่องจากผิวแห้งเกิดจากที่ผิวในชั้นนอกสุด (Stratum Corneum) สูญเสียความชุ่มชื้นไป ดังนั้นถึงแม้จะหน้ามัน มีไขมันเคลือบอยู่ ก็ไม่สามารถทดแทนน้ำที่สูญเสียไปได้”
วิธีดูแลหน้ามัน
หน้ามันมากทำไงดี วิธีลดหน้ามันมีหลายวิธี สามารถทำหลายวิธีร่วมกันได้เพื่อให้เห็นผลลัพธ์ที่ดีขึ้น โดยการลดความมันบนใบหน้า สามารถทำได้ด้วยวิธีต่างๆ ดังนี้
1.ล้างหน้าให้สะอาด
การล้างหน้าเป็นวิธีง่ายๆ ที่สามารถลดหน้ามันได้ โดยการล้างหน้าที่ถูกต้อง ควรล้างหน้าด้วยผลิตภัณฑ์ทำความสะอาดผิวหน้าที่อ่อนโยน ล้างวันละ 2 ครั้ง ช่วยขจัดความมันส่วนเกินบนใบหน้า ไม่ควรล้างน้อยหรือมากไปกว่า 2 ครั้งต่อวัน เนื่องจากจะทำให้ความมันบนใบหน้าเสียสมดุลจนทำให้หน้ามัน หรือหน้าแห้งได้มากกว่าปกติ
2.ใช้กระดาษซับหน้ามัน
การใช้กระดาษซับหน้ามัน เป็นวิธีทําให้หน้าไม่มันที่ให้ผลชั่วคราว นิยมใช้ลดหน้ามันเร่งด่วนเท่านั้น เนื่องจากไม่ได้แก้ปัญหาหน้ามันที่ต้นเหตุ แต่เป็นการกำจัดความมันออกบางส่วน การซับหน้ามันให้ผลดีในด้านความสวยงามและอาจมีผลดีด้านสุขภาพผิวด้วยหากทำร่วมกับวิธีลดหน้ามันอื่นๆ
การใช้กระดาษซับหน้ามัน ควรใช้โดยการแปะแผ่นกระดาษลงไปที่ผิวเบาๆ ทิ้งไว้สักครู่เพื่อให้กระดาษดูดซับความมันบนหน้า ไม่ควรถูไปมาเนื่องจากจะทำให้ผิวระคายเคืองและรูขุมขนอุดตันมากขึ้นกว่าเดิมได้ อีกทั้งยังไม่ควรซับน้ำมันออกบ่อยเกินไป เพราะอาจจะทำให้ผิวเร่งผลิตน้ำมันมากกว่าเดิมได้
3.ดื่มน้ำให้มากเท่าที่ร่างกายต้องการ
ผิวหนังของคนเรามีน้ำเป็นส่วนประกอบมากถึง 30% การดื่มน้ำที่เพียงพอต่อความต้องการของร่างกายสามารถทำให้ผิวหน้าชุ่มชื้นขึ้นได้ น้ำมันบนใบหน้ากลับสู่ภาวะสมดุล หน้ามันน้อยลง และชุ่มชื้นมากขึ้นนั่นเอง
โดยผู้หญิงควรดื่มน้ำวันละ 2 – 3 ลิตรต่อวัน ส่วนผู้ชายควรดื่มน้ำ 3 – 4 ลิตรต่อวัน จึงจะเพียงพอต่อความต้องการของร่างกาย
4.ทานอาหารที่มีประโยชน์
รับประทานอาหารที่มีประโยชน์เป็นวิธีแก้หน้ามันอีกวิธีหนึ่ง เนื่องจากการทานอาหารให้ร่างกายได้รับสารอาหารครบตามที่ต้องการ ทำให้ระบบในร่างกายทำงานได้อย่างเป็นปกติ ส่งผลให้ฮอร์โมนและสุขภาพผิวหนังสมดุล ไม่สร้างน้ำมันส่วนเกินจนทำให้เกิดหน้ามัน
นอกจากการทานอาหารที่มีประโยชน์แล้วยังควรหลีกเลี่ยงอาหารจำพวกนม หรืออาหารที่ทำให้ดัชนีน้ำตาลในเลือดสูงด้วย เพราะในทางการแพทย์เชื่อว่าอาหารกลุ่มดังกล่าวอาจมีผลทำให้มีโอกาสเป็นสิวอักเสบได้มากขึ้นต่อมไขมันผลิตน้ำมันมากขึ้น ซึ่งเป็นสาเหตุของอาการหน้ามัน
5.เลือกใช้เครื่องสำอางและเวชสำอางให้เหมาะกับสภาพผิว
เครื่องสำอางและเวชสำอางที่เหมาะกับผู้ที่หน้ามัน ควรเป็นผลิตภัณฑ์ที่เป็น water base เป็นหลัก เพราะหากใช้ผลิตภัณฑ์ Oil base จะยิ่งทำให้หน้ามันเพิ่มขึ้น เสี่ยงเป็นสิวมากขึ้นด้วย
ส่วนผสมที่นิยมใช้ในเวชสำอางสำหรับผู้ที่หน้ามัน มักจะเป็นสารที่ช่วยลดความมัน และช่วยในการผลัดเซลล์ผิวชั้นบน อย่างเช่น Sulfur, Salicylic acid, และ Glycolic acid เป็นต้น
ทั้งนี้สารดังกล่าวสามารถก่อให้เกิดอาการแพ้ได้สำหรับผู้ที่มี ผิวแพ้ง่าย ก่อนใช้ควรทดลองใช้เป็นบริเวณเล็กๆก่อนเพื่อทดสอบอาการแพ้
6.การใช้ยาทาภายนอก
การใช้ยาทาภายนอก เป็นการแก้ปัญหาหน้ามันในกรณีที่หน้ามันเป็นสิว เนื่องจากยาที่ใช้ทามักจะออกฤทธิ์ลดความมัน และแก้ไขต้นเหตุการเกิดสิวจากสาเหตุอื่นๆ ด้วยยาทาสิวที่ออกฤทธิ์ลดความมันบนใบหน้าด้วย คือยาในกลุ่มอนุพันธ์วิตามินเอ หรือเรียกว่า Retinoids โดยยาตัวนี้จะออกฤทธิ์ลดความมัน ลดการอุดตัน และต้านการอักเสบ เป็นยาที่นิยมใช้มากที่สุดในการรักษาสิว
ทั้งนี้ ไม่แนะนำให้ใช้ในกรณีที่หน้ามันเพียงอย่างเดียว เนื่องจากยาทาตัวนี้ก็มีผลข้างเคียงทำให้ผิวแห้ง ระคายเคือง และไวต่อแสง หากอยากรักษาผิวมันอย่างเดียวควรใช้วิธีอื่นๆ ที่สามารถลดความมันได้อย่างตรงจุดและผลข้างเคียงน้อยกว่า
7.การใช้ยาสำหรับรับประทาน
ยาสำหรับรับประทาน นิยมใช้เพื่อรักษาหน้ามันเป็นสิวเช่นเดียวกับยาทา เนื่องจากตัวยาที่ใช้มีผลข้างค่อนข้างมาก ไม่เหมาะสำหรับรักษาอาการหน้ามันเพียงอย่างเดียว และยาสำหรับทานที่ออกฤทธิ์ลดการทำงานของต่อมไขมันด้วยนี้ มักจะใช้รักษาสิวในกรณีที่เป็นสิวอักเสบรุนแรงเท่านั้น
ผู้ที่หน้ามันมาก และเป็นสิวอักเสบจำนวนมาก หรือเป็นสิวอักเสบรุนแรงร่วมด้วย ควรไปพบแพทย์ เนื่องจากอาจมีความผิดปกติของฮอร์โมน หรือมีความผิดปกติบางอย่างที่ผิวหนัง หากปล่อยทิ้งไว้สิวจะหายเองได้ยาก และอาจทิ้งรอยแผลเป็นขนาดใหญ่ไว้หลังจากสิวหาย อีกทั้งยายังมีผลข้างเคียงที่อันตราย ห้ามซื้อให้เองโดยเด็ดขาด
8.รักษาด้วย Botox
การฉีด Botox เป็นวิธีรักษาหน้ามันอีกวิธีหนึ่งที่ให้ผลดีสำหรับผู้ที่หน้ามันมาก และเหมาะสำหรับผู้ที่แก้ปัญหาด้วยการดูแลตนเองหรือใช้เวชสำอางแล้วอาการหน้ามันไม่ดีขึ้น
Botox ที่จริงแล้วเป็นชื่อทางการค้าเท่านั้น แต่สารที่ใช้ฉีดเข้าสู่ใบหน้ามีชื่อว่า Botulinum toxin A ซึ่งสารตัวดังกล่าวเป็นโปรตีนที่สังเคราะห์ขึ้นโดยแบคทีเรียชนิดหนึ่ง เมื่อฉีดเข้าสู่ร่างกาย โปรตีนตัวนี้จะออกฤทธิ์ยับยั้งไม่ให้เส้นประสาทสั่งการเนื้อเยื่อบริเวณนั้นได้ Botox ที่เราคุ้นเคยกันจะเป็นการฉีดเข้ากล้ามเนื้อ เพื่อยับยั้งไม่ให้เส้นประสาทสั่งการกล้ามเนื้อ จนกล้ามเนื้อในบริเวณดังกล่าวไม่ถูกใช้งาน คลายตัว และหดลง
ในกรณีที่ใช้ Botox รักษาหน้ามันนี้ จะทำโดยฉีด Botulinum toxin A ปริมาณเล็กน้อยเข้าสู่ผิวหนัง เพื่อให้ออกฤทธิ์ยับยั้งการทำงานของต่อมไขมันลงโดยไม่ได้มีผลต่อกล้ามเนื้อใบหน้าแต่อย่างใด ซึ่งนอกจากลดหน้ามันได้แล้ว การแก้หน้ามันด้วยวิธีดังกล่าวยังลดการหลั่งเหงื่อได้ด้วย
หลายคนเข้าใจว่าการฉีด Botox เป็นการแก้หน้ามันถาวร แต่ความจริงแล้วเป็นเพียงการยับยั้งการทำงานของต่อมไขมันเพียงระยะหนึ่งเท่านั้น เมื่อหมดฤทธิ์ ต่อมไขมันจะกลับมาทำงานตามปกติ
ทั้งนี้ การฉีด Botox เพื่อรักษาหน้ามันก็มีโอกาสเกิดผลข้างเคียงเช่นกัน ทั้งยังมีราคาแพงกว่าการรักษาวิธีอื่นๆ ก่อนการตัดสินใจควรปรึกษากับแพทย์ผิวหนังเพื่อประกอบการตัดสินใจ
9.ปรึกษาแพทย์ผิวหนัง SkinX
อาการหน้ามันมากเกินไป ในบางครั้งอาจเป็นสิวร่วมด้วย มีแนวโน้มจะก่อให้เกิดสิว หรืออาจเกิดจากความผิดปกติของระบบบางอย่างในร่างกาย ดังนั้นการปรึกษาแพทย์จึงจำเป็น ในกรณีที่การดูแลตนเองในเบื้องต้นไม่ช่วยทำให้อาการหน้ามันดีขึ้นมากนัก
การปรึกษาแพทย์ผิวหนังไม่ใช่เรื่องใหญ่ ไม่ได้จำเป็นต้องไปเฉพาะตอนที่รู้สึกว่าผิดปกติมากแล้ว แค่รู้สึกว่าผิวแตกต่างไปจากเดิม สร้างความรู้สึกไม่สบายใจ ก็สามารถปรึกษาแพทย์ได้เลย
การปรึกษากับแพทย์ผิวหนังไม่ใช่เรื่องยากเช่นกัน ไม่ต้องเดินทาง ไม่ต้องรอนาน สามารถปรึกษาแพทย์ผิวหนังได้ทุกที่ผ่านทางแอปพลิเคชัน SkinX เพราะผิวดี ไม่ต้องรอ
วิธีป้องกันการเกิดหน้ามัน
การป้องกันปัญหาหน้ามัน จะเน้นที่การดูแลผิวอย่างสม่ำเสมอ ล้างหน้าเพื่อควบคุมปริมาณน้ำมันบนผิวหน้า บำรุงผิวให้ชุ่มชื้นอยู่เสมอ ดื่มน้ำให้เพียงพอ เลี่ยงอาหารที่อาจทำให้หน้ามัน เพียงเท่านี้ก็สามารถป้องกันหน้ามันได้แล้ว
ถ้าหากทำตามวิธีการป้องกันหน้ามัน และวิธีลดหน้ามันแล้วยังคงหน้ามันมาก ก็ควรปรึกษาแพทย์เพื่อแก้ปัญหาต่อไป
คำถามที่พบบ่อย
หน้ามันไม่ควรใช้อะไร
สำหรับคนผิวมันไม่ควรใช้ผลิตภัณฑ์บำรุงผิวที่มีส่วนผสมของน้ำมัน (Oil base) เพราะจะยิ่งทำให้หน้าดูมันมากกว่าเดิม อีกทั้งผลิตภัณฑ์ประเภทนี้มันจะข้น เหนียว ซึมยาก ทำให้รู้สึกไม่สบายผิวหน้ามากขึ้นกว่าเดิมได้ นอกจากนี้ยังควรใช้ผลิตภัณฑ์ที่เป็น Moiturizer เพื่อทำให้ผิวชุ่มชื้น ปรับให้สภาพผิวสมดุลมากขึ้น ผิวไม่มันง่ายเท่าเดิม
หน้ามันมีกลิ่นเหม็น เกิดจากอะไร
การที่หน้ามันมีกลิ่นเหม็น เกิดได้จากหลายสาเหตุ ทั้งเชื้อแบคทีเรียที่เพิ่มจำนวนหลังหน้ามัน, โรคผิวหนังอักเสบ, สิ่งสกปรก, ไขมันและเซลล์ที่ตายแล้วสะสมตัวอยู่ในรูขุมขน (Sebaceous filament), หรือแม้แต่อาหารที่ทานเข้าไป
ดังนั้น เมื่อหน้ามัน มีกลิ่นเหม็น รู้สึกไม่มั่นใจ ไม่สบายใจ ควรปรึกษาแพทย์ผิวหนังเพื่อหาสาเหตุของอาการ และรักษาที่ต้นเหตุของอาการต่อไป
สรุป
หน้ามัน เป็นจุดเริ่มต้นหนึ่งของปัญหาผิวหนังอย่างโรคสิวได้มาก ดังนั้นหากหน้ามันควรปรับเปลี่ยนวิธีการดูแลผิวของตนเองตามคำแนะนำลดความมันบนใบหน้า เพื่อรักษาหน้ามันในเบื้องต้น หากหน้ามันไม่หาย เกิดสิวตามมาเยอะมาก ควรปรึกษาแพทย์ผิวหนังเพื่อรักษาอาการหน้ามันต่อไป
ปรึกษาแพทย์ผิวหนังกว่า 210 ท่านได้ง่ายๆ ผ่านทางแอปพลิเคชัน SkinX สะดวก รวดเร็ว ไม่ต้องเดินทาง ไม่ต้องรอ เพียงดาวน์โหลดแอปฯ SkinX สามารถดาวน์โหลดได้ทั้งระบบ Android และ IOS
ขอบคุณข้อมูลบางส่วนจาก
Accetta, P. (2021, August 23). Beyond anti-aging: benefits of Botox for oily skin. Orchard Park
Dermatology. https://www.orchardparkdermatology.com/botox-for-oily-skin-orchard-
park/#:~:text=Using%20very%20small%20amounts%20of,cause%20makeup%20slip
page%20and%20breakouts.
Doorn, A. V. (2020, October 21). Pros & Cons: Water Based vs. Oil Based Skincare Products. 7 Day
Glow. https://7dayglow.com/blogs/journal/pros-cons-water-based-vs-oil-based-skincare-
products#:~:text=Oil%20based%20skincare%20products%20contain,is%20a%20wate
r%20based%20product.
Johnson, J. (2020, January 6). Top six home treatments for oily skin. Medical News Today.
https://www.medicalnewstoday.com/articles/321090
Nazish, N. (2018, January 9). Five Dermatologist-Approved Ways To Fight Oily Summer Skin.
Forbes. https://www.forbes.com/sites/nomanazish/2018/06/29/five-dermatologist-approved-
ways-to-fight-oily-summer-skin/?sh=693baa1e68a8
